Bắt nạt học đường đã và đang trở thành vấn nạn đáng báo động tại nhiều trường học của nước ta. Đây là những hành động có thể gây ảnh hưởng rất lớn đến thể chất và tinh thần của nạn nhân.
Vấn nạn bắt nạt học đường, hiểu sao cho đúng?
Bắt nạt học đường là hành vi tiêu cực, sử dụng sức mạnh tinh thần hay thể chất đe dọa và làm tổn thương đến người khác của một hay một nhóm đối tượng học sinh đối với cá nhân gặp khó khăn trong việc tự bảo vệ bản thân mình. Những học sinh bị bắt nạt thường có đặc điểm là vẻ ngoài hay hoàn cảnh sống, gia đình không giống mới những học sinh khác. Những em học sinh có thể trạng yếu ớt, nhỏ bé, không có sức chống trả cũng là đối tượng dễ bị tác động bởi những hành vi xấu của trẻ khác.
Hành vi được xem là bắt nạt học đường thường có các yếu tố như sau:
- Có tính chất gây hấn
- Thực hiện nhiều hơn 1 lần hoặc lặp lại nhiều lần
- Người bắt nạt kiểm soát mối quan hệ của nạn nhân để hạn chế việc họ tự bảo vệ. Sự mất cân bằng quyền lực giữa đối tượng bắt nạt và bị bắt nạt có thể mang tính chất tâm lý, trí tuệ hoặc thể chất.
Bắt nạt học đường là gì?
Các biểu hiện của bắt nạt học đường
Vấn nạn bắt nạt trong học đường đã trở thành vấn đề nan giải khi tình trạng diễn ra càng ngày càng nhiều. Biểu hiện của bắt nạt trường học đa dạng có thể bằng lời nói, thể chất, tình dục, quan hệ xã hội… Tự trung lại có một số hành vi phổ biến sau đây:
Bắt nạt bằng ngôn từ
Bắt nạt bằng ngôn từ là biểu hiện bắt nạt học đường thường gặp nhất hiện nay. Đối tượng sử dụng lời nói hoặc viết ra những điều gây tổn thương cho nạn nhân để chửi rửa, trêu chọc, chế giễu, la hét, chế nhạo, đe dọa, xúc phạm… Ví dụ: Đặt biệt danh, gọi tên lan truyền tin đồn không đúng sự thật về nạn nhân.
Bắt nạt học đường về thể chất
Dấu hiệu của bắt nạt học đường thể chất là các hành vi gây tổn thương cơ thể hay tài sản của nạn thân như chiếm đoạt, làm hư hại đồ cá nhân, đánh đấm, xô đẩy… Hoặc các hành động bắt nạt mạng xã hội (trực tuyến) diễn ra trên các nền tảng mạng xã hội, thiết bị điện tử nơi mà mọi người có thể xem hoặc chia sẻ các nội dung trực tuyến. Các hành động bắt nạt trực tuyến có thể kể đến là đăng hoặc gửi hình ảnh có nội dung tiêu cực, sai sự thật, có hại, ác ý với người khác…
Trong thời địa 4.0 hành vi bắt nạt qua mạng đang ngày càng phổ biến. Đối tượng sử dụng công nghệ để quấy rối, đe dọa, làm nạn nhân xấu hổ và thường diễn ra nhiều nhất ở nhóm học sinh THPT và THCS.
Hành vi gây tổn thương đến thân thể tại trường học được xem là bắt nạt học đường
Dấu hiệu bắt nạt học đường xã hội
Đây là các hành vi sử dụng các mối quan hệ với mục đích hạ thấp uy tín, tổn hại danh dự hoặc các mối quan hệ hoặc vị thế của nạn nhân như cô lập, tẩy chay, cố ý loại nạn nhân ra khỏi một nhóm, tung tin đồn thất thiệt… Hành vi bắt nạt xã hội thường không công khai và có thể kéo dài mà không bị mọi người chú ý.
Bắt nạt tình dục
Bắt nạt tình dùng là tình trạng đối tượng sử dụng lời nói, hay hành vi tác động đến giới tính hay các vấn đề liên quan đến giới tính của nạn nhân. Một số hành động như đụng chạm vào phần nhạy cảm trên cơ thể, sử dụng ngôn từ xúc phạm tình dục cũng được coi là dấu hiệu của bắt nạt học đường tình dục.
Những hậu quả mà bắt nạt học đường gây ra
Hậu quả của việc bắt nạt học đường nếu kéo dài có thể dẫn đến những nguy hại nghiêm trọng cho sức khỏe tinh thần và thể chất của nạn nhân. Học sinh bị bắt nạt có thể chịu tác hại đến thể chất, tâm lý, học tập, các mối quan hệ và tương lai. Cụ thể:
- Ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thể chất: Hậu quả của bắt nạt học đường dễ nhận biết nhất là ảnh hưởng xấu đến thể chất. Nạn nhân bị cào cấu, đánh đập, hành hung, tác động… sẽ dẫn đến gặp đau đớn, nặng hơn là tàn phế hoặc trường hợp xấu còn mất mạng.
- Ảnh hưởng tâm lý: Nhiều nạn nhân bị bắt nạt chịu tổn thương ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý. Nhiều học sinh trở nên suy sụp, chán nản, sợ hãi, cô đơn… khi phải tìm cách đối phó với kẻ bắt nạt nên sống trong sự căng thẳng, lo lắng, trầm cảm và tiêu cực.
- Ảnh hưởng đến học tập: Một hậu quả của việc bắt nạt học đường phổ biến khác là làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến học tập. Khi trẻ bị tổn thương thể chất, tinh tập thì quá trình học tập thiếu tập trung, thường xuyên trốn học vì sợ hãi dẫn đến làm gián đoạn việc học tập.
- Ảnh hưởng đến các mối quan hệ: Bắt nạt còn gây hậu quả làm ảnh hưởng đến các mối quan hệ của học sinh. Trẻ trở nên lo sợ, tự ti, xấu hổ nên không dám chia sẻ với bất cứ ai ngay cả bạn thân hay người thân. Việc bị bạo hành trước mặt nhiều người mà không nhận được sự giúp đỡ khiến trẻ mất niềm tin vào mọi người, trở nên khép kín, sống tách biệt, từ chối các mối quan hệ xã hội.
- Ảnh hưởng đến tương lai: Thường xuyên bị bắt nạt ở trường học làm cho học sinh bị tổn thương sức khỏe thể chất, tâm lý, kết quả học tập đi xuống, tính cách trở nên rụt rè, mất niềm tin… Đây chính là nguyên nhân lớn khiến các em không hòa nhập cộng đồng, xã hội làm ảnh hưởng đến tương lai.
Bên cạnh đó hậu quả của bắt nạt học đường không chỉ gây tác động xấu đến nạn nhân mà người bạo hành cũng nhận tác hại. Khi thực hiện hành vi bắt nạt với người khác, chính trẻ cũng mang trạng thái bất ổn, nếu kéo dài sẽ dẫn đến sự phát triển lệch lạc về nhân cách.
Hậu quả của bắt nạt tại trường học làm tăng tỷ lệ tội phạm vị thành niên, làm các em mất đi giá trị chân thiện trong bản tính của mỗi con người. Trường hợp nặng, nhiều em học sinh phải gánh chịu tác động nghiêm trọng do mình gây ra, bị pháp luật trừng trị và tương lai bị ảnh hưởng.
Bắt nạt trường học làm ảnh hưởng xấu đến tâm lý của trẻ
Làm thế nào để phòng tránh bắt nạt học đường?
Học sinh bị bắt nạt học đường không chỉ chịu tổn hại về sức khỏe, tâm lý, làm ảnh hưởng đến học tập, cuộc sống và tương lai. Những gì các em đã từng chịu đựng có thể dẫn đến việc biến trẻ thành người có hành vi bắt nạt, gây ra những ảnh hưởng lâu dài. Tác hại của bắt nạt học đường là rất lớn và câu hỏi đặt ra là phải làm gì khi bị bắt nạt học đường?
Tìm sự giúp đỡ
Khi bị bắt nạt học đường, các em nhớ đừng giữ im lặng mà nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người có khả năng bảo vệ mình. Những người đó có thể là bạn bè, thầy cô, người thân, gia đình. Việc 1 mình chống chọi với kẻ bắt nạt ở trường học có thể khiến họ cho rằng các em bị yếu thế nên ngày một lấn tới.
Đừng có cảm giác tự ti hay xấu hổ vì phải nhờ người khác giúp đỡ, bởi đây là quyền tự vệ và được che chở của mỗi người. Tìm sự giúp đỡ là một kỹ năng xử lý tình huống ai cũng có thể áp dụng khi bị bắt nạt ở trường học.
Chơi cùng nhóm bạn
Chơi cùng nhóm bạn, đi cùng nhau và không bao giờ mạo hiểm ở một mình với người khiến mình có cảm giác không an toàn là cách phòng tránh bắt nạt học đường hiệu quả. Nếu lo ngại về nguy cơ bị bắt nạt các em nên tìm kiếm sự giúp đỡ của đồng đội, để có thêm sức mạnh khiến bạn học xấu không dám bắt nạt nữa.
Chúng ta nên chơi với 1 vài người bạn thân, đừng tự cô lập bản thân, vì chắc chắn xung quanh sẽ có những bạn bè tốt và phù hợp với mình. Đừng ngần ngại chơi với nhóm bạn để gia tăng sức mạnh ngăn chặn bị bắt nạt.
Chơi cùng nhóm bạn bảo vệ lẫn nhau khỏi bắt nạt học đường
Tránh xa bạn xấu, hoạt động xấu
Nếu cảm thấy người nào đó xung quanh mình có ý xấu, có quan điểm không phù hợp hãy tránh xa từ sớm bằng cách hạn chế gặp mặt, không tham gia vào việc có liên quan. Chọn những người bạn tốt và phù hợp để chơi, tích cực tham gia các hoạt động đội nhóm, hoạt động của trường lớp mang tính hướng thiện.
Quản lý tốt cảm xúc
Trong mọi trường hợp, các em nên quản lý tốt cảm xúc của bản thân. Thay vì tỏ ra giận giữ, phản ứng quá khích khi bị bắt nạt thì sự bình tĩnh, xử lý khéo léo tình huống sẽ khiến kẻ bắt nạt học đường không còn khoái chí và tiếp tục hành vi xấu nữa. Nếu gặp phải hành vi bắt nạt lặp đi lặp lại nhiều lần chúng ta nên chuẩn bị tâm lý và tìm biện pháp để đối phó, xử lý nhằm chấm dứt tình trạng này.
Tự tin về bản thân
Khi bị ai đó chê bai về điểm yếu của mình, chúng ta rất dễ có cảm giác tự ti, ngại ngùng, xấu hổ. Đây cũng chính là điều tạo cơ hội cho những người bạn xấu tiếp tục chế nhạo bạn và bắt nạt học đường xảy ra. Hãy học cách bỏ ngoài tai những điều tiêu cực đó, hãy tự tin và có cái nhìn tích cực về bản thân mình để tránh bị thao túng tâm lý, trở thành nạn nhân.
Tự tin thể hiện về bản thân
Các giải pháp khác
Ngoài việc tự bản thân các em học sinh phải học cách phòng tránh bắt nạt học đường, thì gia đình và nhà trường cũng cần có giải pháp đối phó thích hợp.
- Tạo ra môi trường học tập, rèn luyện lành mạnh cho học sinh tại trường học
- Tổ chức các hoạt động tập thể tăng cường sự gắn bó, tinh thần đoàn kết và tính hướng thiện trong mỗi học sinh, tránh xa và nói không với bắt nạt học đường
- Phổ biến nội quy, quy định của trường, lớp để học sinh chấp hành tốt
- Kịp thời can thiệp và xử lý nếu xảy ra tình trạng bắt nạt học đường
- Tạo điều kiện để trẻ tham gia rèn luyện kỹ năng mềm, cách xử lý tình huống linh hoạt
- Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh